Kto może zostać Szafarzem Komunii Świętej? Czy mogą być to kobiety?

Zgodnie z kanonem 910 Kodeksu prawa kanonicznego istnieją dwie kategorie szafarzy Eucharystii – zwyczajni i nadzwyczajni. Zwyczajnymi szafarzami są osoby, którym udzielono sakramentu święceń -biskupi, prezbiterzy i diakoni.

Szafarzami nadzwyczajnymi mogą być osoby świeckie. Zasadniczo rola ta jest przynależna akolitom, jednak udzielanie komunii można też powierzyć świeckim niebędącym akolitami. Reguluje to kanon 230 Kodeksu prawa kanonicznego, który mówi:

„Świeccy, posiadający wiek i przymioty ustalone dekretem konferencji biskupów, mogą być na stałe przyjęci, przepisanym obrzędem liturgicznym, do posługi lektora i akolity” (§ 1) oraz „tam, gdzie jest to dla Kościoła konieczne, z braku szafarzy, także świeccy – chociażby nie byli lektorami lub akolitami – mogą wykonywać pewne obowiązki w ich zastępstwie, mianowicie: pełnić posługę słowa, przewodniczyć modlitwom liturgicznym, udzielać chrztu, a także rozdzielać Komunię świętą, zgodnie z przepisami prawa.”(§ 3).

Przepisy prawa kanoniczego odnoszą się do wszystkich świeckim, bez względu na płeć. Oznacza to w praktyce, że także kobiety mogą zostać (i zostają) zarówno akolitkami, jak i szafarkami komunii świętej, które nie otrzymały posługi akolitatu.

Szczegółowe praktyki są regulowane jednak na poziomie Kościołów lokalnych. Wydaje się, że podstawowym przepisem w tym zakresie jest instrukcja wydana przez episkopat z 2006 r.

„Biskupi diecezjalni mogą upoważnić mężczyzn, a także siostry zakonne i niewiasty życia konsekrowanego w wieku 25 do 65 lat do posługi nadzwyczajnego szafarza Komunii świętej.” Warto przy tym zaznaczyć, że w sytuacji nagłej potrzeby ksiądz może – zgodnie z prawem kanonicznym – poprosić każdą osobę świecką o pomoc przy rozdawaniu komunii ad hoc, jest to praktykowane poza Polską, trudno powiedzieć, czy ma to miejsce także w Polsce. Nie jest to równoważne stałej posłudze, umocowanej w strukturach diecezji.

Jednocześnie jednak w Polsce przyjęto przewidzianą w prawie kanonicznym możliwość nadania posługi akolitatu także kobietom. Reguluje to dekret ogólny Konferencji Episkopatu Polski, który wszedł w życie w grudniu 2021 r. (zob. https://episkopat.pl/wp-content/uploads/2021/12/Dekret-og%C3%B3lny-Akolici-i-lektorzy-DO-recognitio_20211202.pdf). Akolitki w momencie otrzymania posługi „z urzędu” stają się nadzwyczajnymi szafarkami Eucharystii, nie dotyczy ich zatem instrukcja regulująca to, kto może zostać szafarzem. Wydaje się, że otworzenie przez papieża Franciszka dostępu kobiet do posługi akolitatu otwiera także możliwość zostania nadzwyczajną szafarką Eucharystii także w Polsce. W każdym razie tak się stało w archidiecezji łódzkiej.”.